wap.garlicki.com
WILNO
WILNO STOLICA NIEPODLEGŁEJ LITWY
po 1990 r.
7 lutego 1990 r. litewska Rada Najwyższa anulowała ustawy sejmu ludowego z 1940 o aneksji Litwy do ZSRR, jako bezprawne. 24 lutego 1990 r. w pierwszych wolnych i demokratycznych wyborów do Rady Najwyższej LSRR, kandydaci Sajudisu zdobyli ponad 2/3 głosów.
11 marca 1990 r. Rada Najwyższa Republiki Litewskiej przyjęła Akt Odrodzenia Niepodległości Litwy. Konstytucje ZSRR i LSRR przestały obowiązywać. Zmieniono nazwę państwa na Republikę Litewską. Przewodniczącym Rady Najwyższej Republiki Litewskiej został Vitatutas Landsbergis, a pierwszym premierem (17 marca) pierwszego Rządu Kazimiera Prunskiene.
22 marca 1990 r. wojska sowieckie przy pomocy miejscowych komunistów zajęli budynki wileńskiego komitetu Komunistycznej Partii Litwy (KPL). Sowieccy żołnierze zajęli następnie (30 marca) prokuraturę Republiki Litewskiej. 16 kwietnia ZSRR wystosował notę z żądaniem niezwłocznego wycofania litewskiej proklamacji niepodległości, a 18 kwietnia 1990 r. rozpoczął blokadę ekonomiczną Litwy.
21 kwietnia 1990 r. w Wilnie odbył się II zjazd litewskich Polaków, na którym wyrażono poparcie dla odrodzenia Litwy. Przewodniczącym Związku Polaków na Litwie ponownie został Jan Sienkiewicz.
Po uchwaleniu moratorium Aktu Niepodległości (29.06) przez litewski parlament, 30 czerwca 1990 r. Związek Sowiecki zakończył blokadę ekonomiczną Litwy.
8 stycznia 1991 r. oddziały sowieckie i bojówki komunistyczne bezskutecznie usiłowały zająć Parlament. 10 stycznia 1991 r. prezydent ZSRR M. Gorbaczow wystosował ultimatum z żądaniem przywrócenia konstytucji radzieckiej na Litwie. 11 stycznia żołnierze radzieccy przy użyciu siły zajęli siedzibę litewskiego Departamentu Ochrony Kraju oraz wydawnictwo prasowe w Wilnie.
13 stycznia 1991 r. wojsko sowieckie, używając broni przeciw bezbronnym ludziom, zajęły budynek radia i telewizji oraz wieżę telewizyjną w Wilnie. Zginęło 14 osób. Około 700 osób zostało rannych i okaleczonych. Po ogłoszeniu o przejęciu władzy na Litwie, prosowiecki Narodowy Komitet Ocalenia skierował do Moskwy prośbę o wprowadzenie na Litwie rządów prezydenckich. Rozpoczęto transmisję propagandy komunistycznej. Wobec oporu społeczeństwa Moskwa nie zdecydowała się jednak na kontynuowanie użycia siły.
Powstał nowy rządu G. Vagnoriusa. 9 lutego 1991 r. w referendum powszechnym ponad trzy czwarte obywateli opowiedziało się za uznaniem Litwy jako niepodległej republiki, poza ZSRR. 11 lutego Islandia, jako pierwsze państwo uznało de iure niepodległość Litwy.
Po nieudanym puczu komunistycznym Janajewa (19-21 sierpnia 1991 ) w Moskwie 22 sierpnia 1991 r. żołnierze sowieccy wycofali się w Wilnie z zajętych budynków. Rada Najwyższa zakazała działalności Komunistycznej Partii Litwy ZSRR oraz KGB na Litwie. 26 sierpnia sowieckie urzędy celne zostały przekazane Litwinom. Przywrócono obowiązywanie deklaracji niepodległości.
27 sierpnia 1991 roku niepodległość Litwy została uznana przez Polskę i inne kraje Europy. 27 listopada otwarto ambasadę RP w Wilnie. 7 września ZSRR uznał niepodległość państw bałtyckich.
Litwa wprowadziła ustawę o zwrocie znacjonalizowanych przez Sowietów kościołów. Zwrócono m.in. kościoły p.w. św. Jana, karmelitów p.w. św. Bartłomieja, św. Ignacego, św. Krzyża, Bernardynów, św. Katarzyny.
Państwo litewskie wciąż jednak zajmuje kościoły Misjonarzy i Najświętszego Serca Jezusowego. Niszczeją pozostawione bez opieki kościoły Augustianów i św. Stefana. W kościele p.w. św. Michała do dziś działa utworzone jeszcze w czasach sowieckich Muzeum Architektury. W kościele p.w. św. Jerzego znajduje się magazyn książek.
W sierpniu 1991 roku, obawiające się litewskiego nacjonalizmu, a kontrolowane przez Polaków rady rejonowe rejonu solecznickiego i wileńskiego opowiedziały się po stronie puczu komunistycznego. W odwecie 4 września 1991 roku uchwała Rady Najwyższej Litwy rozwiązała samorząd w tych rejonach.
Wyznaczeni odtąd przez rząd litewscy komisarze, kierując się chęcią odwetu na ludności polskiej, nękali polskie szkolnictwo, rozdzielali nie sprywatyzowaną część ziemi na działki budowlane dla Litwinów z innych terenów kraju.
Po wielu staraniach władz polskich (na najwyższym szczeblu), dopiero w 1992 roku Litwini wyrazili zgodę na uporządkowanie wojskowej części cmentarza na Rossie oraz pochowanie obok żołnierzy polskich z 1919 roku, żołnierzy AK poległych w walce o wolne Wilno w lipcu 1944 roku, którzy pochowani byli w różnych miejscach cmentarza.
31 sierpnia 1993 r. wojska sowieckie zakończyły okupację Litwy.
W roku 1993 pielgrzymował do Wilna papież Jan Paweł II. Odwiedził wówczas kościół Dominikanów, św. Jana oraz św. Piotra i Pawła na Antokolu. Stosunki polsko-litewskie zaczęły się poprawiać po podpisaniu polsko-litewskiego traktatu w 1994 roku.
W maju 2004 Litwa stała się członkiem Paktu Północno Atlantyckiego NATO i oraz Unii Europejskiej.
Dziś wg oficjalnych danych litewskich (2001) Polacy stanowią 18% mieszkańców Wilna (Litwini stanowią 58%, Rosjanie - 14%). Nadal stanowią większość mieszkańców okolic Wilna oraz pomiędzy Wilnem, Solecznikami i Trokami.
Według danych z roku 1989 w rejonie wileńskim mieszkało 63,5% Polaków, zaś w rejonie solecznickim 79,5%.
(30 lat wcześniej w 1959 było to odpowiednio 80,3% i 85,2%).
Jak z tego widać Polaków w Wilnie jest coraz mniej.
MainHomePage
wap.garlicki.com
1989-2009